Szanowni Państwo,
Ustawa o ochronie sygnalistów wchodzi w życie we wrześniu br. Ma ona na celu zwiększenie ochrony osób, które zdecydują się na ujawnienie informacji o naruszeniach prawa w miejscu pracy. Sygnaliści zyskają daleko idącą ochronę, pracodawcy zaś będą musieli wdrożyć nowe obowiązki, w tym wprowadzenie specjalnych procedur zgłaszania nieprawidłowości, do których może dojść w przedsiębiorstwie. Więcej informacji poniżej.
Obowiązek ochrony sygnalistów
Ustawa o ochronie sygnalistów ma na celu wdrożenie do polskiego systemu prawnego unijnej dyrektywy z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa w miejscu pracy. Obowiązki wynikające z ustawy dotyczą firm i innych podmiotów prawnych, zatrudniających na dzień 1 stycznia lub 1 lipca co najmniej 50 osób.
Wyjątkami, których nie dotyczy limit zatrudnienia są podmioty, które wykonują działalność w zakresie rynków finansowych (usług i produktów) oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska (I.B i II załącznika do dyrektywy 2019/1937).
Sygnalista
Za sygnalistę uważa się osobę fizyczną, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą, czyli m. in.:
Sygnalistą może być także wolontariusz, praktykant lub stażysta. Ustawodawca szeroko określił krąg osób, które mogą zostać objęte ochroną przewidzianą dla sygnalistów. Równie szeroko określony został zakres informacji, których ujawnienie spowoduje możliwość przyznania danej osobie statusu sygnalisty.
Informacje ujawniane przez sygnalistę
Ochrona sygnalisty została powiązana z ujawnieniem informacji o naruszeniu prawa. Przez informację o naruszeniu prawa rozumiana jest informacja, w tym uzasadnione podejrzenie dotyczące zaistniałego lub potencjalnego naruszenia prawa, do którego doszło lub prawdopodobnie dojdzie w podmiocie prawnym, w którym sygnalista uczestniczył w procesie rekrutacji lub innych negocjacjach poprzedzających zawarcie umowy, pracuje lub pracował lub w innym podmiocie prawnym, z którym sygnalista utrzymuje lub utrzymywał kontakt w kontekście związanym z pracą lub informację dotyczącą próby ukrycia takiego naruszenia prawa.
Samo zaś naruszenie prawa zostało określone jako działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa dotyczące jednej z 17 kategorii, wśród których znalazły się m. in. zagadnienia dotyczące:
Formy ochrony sygnalistów
Ustawa o ochronie sygnalistów wprowadza generalną zasadę, zgodnie z którą w stosunku do sygnalisty nie będą mogły być podejmowane żadne działania odwetowe ani próby lub groźby zastosowania takich działań, jak m. in.:
Po wejściu w życie ustawy w dniu 25 września 2024r. sygnalista będzie mógł liczyć na wydanie – przez organ publiczny zobowiązany do podjęcia tzw. działań następczych – specjalnego zaświadczenia o podleganiu specjalnej ochronie. Poza tym, prawem sygnalisty stanie się żądanie odszkodowania w wysokości nie niższej niż dwunastokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku.
Obowiązki formalne
Głównym obowiązkiem pracodawcy przewidzianym w ustawie o ochronie sygnalistów jest opracowanie wspomnianej wewnętrznej procedury dokonywania zgłoszeń naruszeń prawa i podejmowania działań następczych (art. 24 ustawy o ochronie sygnalistów). Procedura zgłoszeń wewnętrznych to podstawowy i formalny dokument, obwarowany wieloma wymogami ustawowymi, który musi być też dostosowany do struktury i warunków panujących w danej firmie.
Sankcje
Czyn polegający na uniemożliwianiu lub istotnym utrudnianiu dokonania zgłoszenia naruszenia prawa będzie przestępstwem podlegającym grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Przestępstwami zagrożonymi karą grzywny, karą ograniczenia lub pozbawienia wolności będą także działania odwetowe wobec sygnalisty, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą.
Kara grzywny została również przewidziana za brak wdrożenia wewnętrznej procedury lub ustanowienia jej z istotnym naruszeniem wymogów ustawowych.
Artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady podatkowo-prawnej.